Tứ Diệu Đế (Cattāri saccāni) là bài giảng đầu tiên của Đức Phật cho năm anh em Kiều Trần Như tại vườn Lộc Uyển để vận chuyển bánh xe chánh pháp. Đây là bài pháp căn bản chỉ rõ về bốn sự thật cao quý của con người và cuộc đời. Bốn sự thật này có thể được tìm thấy và trải nghiệm ngay tại trong thân tâm của chúng ta. Bốn sự thật ấy là gì? Đó là chân lý về Khổ (dukkha), nguyên nhân của đau khổ (Dukkha-Samudaya), sự chấm dứt đau khổ (Dukkha-nirodha) và con đường dẫn đến sự chấm dứt đau khổ (Dukkha-nirodha-Marga).

Bài kinh Mallikā nằm trong Tăng Chi Bộ Kinh, chương Bốn pháp, (Mallikā Sutta, A 4.197). Bản kinh ghi lại câu chuyện đơn giản của Hoàng hậu Mallikā viếng thăm Đức Phật và hỏi ngài về nghiệp mà thường được quan tâm của nhiều người, đó là lý do tại sao chúng ta “kém cỏi và cao thượng, xinh đẹp và xấu xí, may mắn và không may, thiên đàng và địa ngục, tất cả chúng ta đang sống theo hành nghiệp của mình.

Uẩn, thuật ngữ Pāli là khandha (Skt: skandha) thường được dịch sang tiếng Anh là ‘aggregates’ uẩn. Trước thời Phật, thuật ngữ khandha có ý nghĩa hết sức bình thường, đó là một đống, một bó, một cụm, một khối, một đống thô trọng (ghana) có vẻ rắn chắc bên ngoài, được phân thành năm ‘nhóm’ (rāśi, tụ, đống, hay bó, một thứ kết tụ các mảnh vụn cộng thêm danh hiệu, một khối được hình thành từ năm phần tử khác biệt nhau). Nó cũng được dịch là Ấm với ý nghĩa che đậy, uẩn với nghĩa nghĩa tập hợp, và cũng dịch là trọng đởm với ý nghĩa gắnh nặng. Năm uẩn được gọi như vậy vì chúng là sự cấu thành của năm thành phần tạo nên một tập hợp được gọi là con người đầy đủ hai thành phần danh và sắc (nama-rupa).

Bất cứ một góc độ nghiên cứu nào về các khái niệm của Thập nhị nhân duyên (Paticcasamuppada) hay Định lý Duyên khởi được thực hiện trong Phật giáo, cùng nhằm mục đích chính là nghiên cứu về sự tồn tại của một chúng sinh trong vong luân hồi sanh tử và thông qua đó để khám phá về phương pháp tu tập nhằm kết thúc quá trình đó. Chúng tôi hoàn toàn tin vào giá trị đích thực cơ bản của định lý này. Một nguyên cứu chuyên sâu về giáo lý duyên khởi, một cách tiếp cận sâu sắc về giáo lý này làm cho Phật giáo trở nên một tôn giáo hành động.

Sự vô thường, tuổi già và bệnh tật không bao giờ hứa hẹn với bất cứ ai. Bất cứ khi nào chúng đến, chúng sẽ đến mà không một lời báo trước. Bởi vì cuộc sống là vô thường, nên chúng ta không biết chắc rằng chúng ta có còn sống ở sát na kế tiếp hay không. Nếu một tai nạn xảy đến, chúng ta sẽ biến mất khỏi thế giới này ngay tức khắc. Mạng sống của chúng ta ví như hạt sương đọng lại trên đầu ngọn cỏ trong buổi sáng mùa Xuân. Nó sẽ bị tan biến ngay khi ánh mặt trời ló dạng. Những ý niệm của chúng ta cũng thay đổi rất nhanh trong từng sát na. Thời gian rất là ngắn ngủi. Nó chỉ kéo dài trong một sát na (kṣaṇa), giống như hơi thở, nếu thở vào mà không thở ra, chúng ta sẽ chết.

Đức Phật thành đạo là một sự kiện lịch sử vô cùng trọng đại đối với toàn thể nhân loại. Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặc vĩ đại về quan niệm con người và thế giới, mở ra một khung trời mới cho hết thảy nhân loại chúng sinh đang khổ đau trong đêm trường u tối. Giờ đây, ánh sáng của chân lý đã được khai quang từ một con người vừa mới thành tựu đạo nghiệp. Nhân, Thiên nay đã có vị Đạo sư hướng dẫn chúng sanh xa lìa bến mê tìm về nẻo giác.

Sự ra đời của đức Phật được xem là sự kiện hi hữu, trọng đại trong lịch sử nhân loài. Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặc quan trọng trong việc thay đổi và phát triển tư tưởng loài người khi khai sáng nên một con đường tâm linh huyền nhiệm. Sự xuất hiện của đức Phật như Kinh nói là sự xuất hiện của “đại quang, đại minh”. Là sự xuất hiện của ánh sáng trí tuệ với cái nhìn thấu suốt về con người và cõi đời bằng “con mắt lớn.”

Đức Phật đản sinh là một sự kiện vô cùng trọng đại trong lịch sử của nhân loại. Sự kiện ấy đánh dấu một bước ngoặt vĩ đại của dòng chuyển biến về quan niệm nhân sinh và thế giới, là cuộc cách mạng hoàn toàn về nhận thức, tư duy cũng như hành động của con người. Sự kiện đản sinh của đức Phật đã mang về cho nhân gian một sinh khí mới tràn đầy niềm tin và sự an lành.

Dưới nhãn quan của các nhà khoa học, giáo dục, tâm lý, triết học… đức Phật là biểu mẫu sáng ngời nhất, minh triết nhất mà họ đã tiếp cận và tìm hiểu. ‘Không có nơi nào trong thế giới tôn giáo, sùng bái và tín ngưỡng mà chúng ta có thể tìm thấy một vị giáo chủ chói sáng như thế! Trong hàng loạt các vì sao, ngài là vì tinh tú khổng lồ, vĩ đại nhất’

Nhiều người khi thấy một vài biểu hiện không chánh đáng trong Phật giáo liền cho rằng chánh pháp hoại diệt hay gán cho một khái niệm đó là dấu hiệu của thời kỳ mạt pháp. Rồi thối tâm, để mặc cho chúng trôi theo dòng đời, dẫn đến khổ đau muộn phiền. Trên thực tế, chánh pháp không bao giờ mạt mà lòng người mạt và đạo đức nhân tâm suy đồi. Biết được như vậy, ta không mất niềm tin nơi Tam bảo, mà quyết tâm bảo vệ đạo pháp.