Người xưa nói ‘Y kinh giải nghĩa tam thế Phật oan, ly kinh nhất tự phản đồng ma thuyết.’[1] Lời cảnh tỉnh này khiến cho những nhà phiên dịch, giảng giải kinh điển hết sức do dự khi hạ bút xuống một từ, một ngữ nào đó.

Trong hệ thống kinh điển Bắc truyền, kinh A-hàm có một vị trí đặc biệt quan trọng. Về mặt lịch sử, kinh văn lưu lại những dữ liệu quý giá về cuộc đời Đức Phật cũng như quá trình phát triển của Phật giáo. Trên phương diện tư tưởng, A-hàm là bộ kinh nội hàm những giáo lý căn bản từ Ba pháp ấn, Mười hai nhân duyên, Tứ đế và Bát Chánh đạo... Trên lãnh vực văn hóa, có thể phát hiện từ kinh văn không gian tâm linh và bối cảnh sinh hoạt thời Đức Phật rất sống động.

Thầy Soṇa (Tôn giả sa-môn Nhị Thập Ức) vốn là một nhạc sĩ. Khi chưa xuất gia, thầy chơi đàn cầm rất giỏi. Những bản nhạc được thầy biểu diễn nghe rất êm tai. Thầy hát cũng rất hay. Mỗi khi thầy vừa đàn vừa hát thì tiếng đàn hòa điệu với lời ca, lời ca nhịp nhàng với tiếng đàn, trầm bỗng du dương nghe hoài không chán. Nhà thầy lại rất giàu, cha mẹ cực kỳ phú quý, lắm tiền nhiều của. Vậy mà thầy đã bỏ tất cả để đi tu.

Bình an và hạnh phúc là niềm mong ước của cả nhân loại, không phân biệt màu da, tôn giáo. Ai ai cũng mong muốn cho bản thân, gia đình, đất nước của mình được bình an, được hạnh phúc. Hạnh phúc cần phải được thiết lập, xây dựng và nuôi dưỡng bằng tình yêu, hiểu biết và kinh tế ổn định ; nhưng để có được bình an - thứ giá trị mà có kinh tế chưa chắc đã mua được, người ta cần phải có niềm tin tôn giáo và sự hành trì tu tập.

Bài thi kệ được nhiều người cho là của ngài Huyền Tráng có bốn câu như vầy: 佛在世時我沉淪， 今得人身佛滅度。 懊惱自身多業障， 不見如來金色身。 Phật tại thế thời ngã trầm luân, Kim đắc nhân thân Phật diệt độ, Áo não tự thân đa nghiệp chướng, Bất kiến Như Lai kim sắc thân. Thực ra, bài thi kệ này hoàn toàn không phải của ngài Huyền Tráng! Tác giả của nó là ngài Trung Phong Pháp Bổn, và bài thi kệ này là kệ sám hối được soạn cho nghi thức “Trung Phong tam thời hệ niệm”, được lưu giữ trong Tục Tạng chữ Vạn, tập 74, kinh số 1465, nguyên tác đầy đủ như sau:

Nguyên bản Hán dịch Tạp A-hàm hiện tại, ấn hành trong Đại tạng kinh Đại chính tân tu (ĐTK/ĐCTT), gồm 50 quyển, 1362 kinh, do Tam tạng Cầu-na-bạt-đà-la (Guṇabhadra, người Trung Ấn Độ) dịch vào đời Lưu Tống (435 Tây lịch). Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, nguyên bản tiếng Phạn được sử dụng để dịch sang chữ Hán của Tạp A-hàm là do Hóa Địa Bộ truyền, có chung một bản gốc nguyên thủy với truyền bản Pāli. Phạn bản đầy đủ hiện nay không còn. Gần đây, tại vùng Tân Cương, Trung Quốc, người ta phát hiện vài tàn bản tiếng Phạn của kinh này mà thôi.

Nhiều tư liệu cho thấy rừng Đại lâm với tinh xá bên ao Di hầu (Markaṭa-hrada-vihāra) là một, nhưng luận Đại trí độ lại ghi nhận tại thành Tỳ-xá-li có hai trú xứ mà Đức Phật từng cư trú. Luận ghi “Thành Tỳ-xá-li có hai trú xứ, một là Đại lâm; hai là tinh xá bên ao Di hầu.”[6]

Qua bài viết này, chúng tôi cẩn trọng giới thiệu đến bạn đọc bản hiệu chú Kinh Tăng nhất A-hàm của Trung Tâm dịch thuật Trí Tịnh vừa được hoàn thành vào tháng Giêng năm Canh Tý, hy vọng bộ kinh này sẽ đến tay bạn đọc trong thời gian sớm nhất.

Pháp ấn, tiếng Phạn dharma-mudrā, trong đó dharma là pháp, là những lời dạy của Đức Phật, mudrā là dấu ấn, là khuôn dấu, là đặc chất, là tiêu chuẩn. Ấn còn có nghĩa là chân thật, bất động, bất biến, như ấn tín của quốc vương. Pháp ấn là dấu ấn của chánh pháp, là dấu hiệu đặc trưng để nhận biết Phật pháp, nhưng cũng có thể là chỉ cho giáo pháp cô đọng, tinh yếu, cốt tuỷ, tức là pháp yếu. Sau này, nhiều trăm năm sau Phật niết-bàn, thuật ngữ Pháp ấn được dùng để chỉ cho kinh điển do Phật thuyết, ngược lại, kinh điển nào có nội dung tư tưởng trái ngược với Pháp ấn thì được coi là kinh điển không do Phật thuyết.