Ngữ lục của Thiền sư Minh Châu Hương Hải: “Lại nói: Ta vừa khởi một tâm thì nó đã thuộc về quá khứ. Tâm ta chưa khởi mới gọi là vị lai. Chẳng phải tâm vị lai tức là tâm quá khứ, tâm hiện tại lại ở tại chỗ nào. Người học biết một niệm vừa khởi thì rõ chẳng thể đắc, đó là quá khứ Phật. Quá khứ không có, vị lai cũng không, đó là vị lai Phật. Ngay bây giờ, niệm niệm chẳng dừng, đó là hiện tại Phật. Niệm niệm tương ưng tức niệm niệm thành Phật. Đó là pháp môn phương tiện tối sơ”.

Trong bài này chúng ta tìm hiểu đại bi và trí huệ tánh Không của Bồ tát trong phẩm Văn Thù Sư Lợi thăm bệnh, phẩm thứ năm của Kinh Duy Ma Cật. Nguyên do của kinh này là Bồ tát cư sĩ Duy Ma Cật thị hiện có bệnh để có cơ hội thuyết pháp cho những vị đến thăm. Khi Bồ tát Văn Thù Sư Lợi đích thân đến thăm, ngài Duy Ma Cật nói như thế này về bệnh của mình:

Thiền Uyển Tập Anh chép: “Thế hệ thứ Mười Bốn (Bốn người, ba người khuyết lục) Tăng thống Khánh Hỷ (1067-1142). Làng Từ Liêm, huyện Vĩnh Khương, người Cổ Giao, huyện Long Biên, họ Nguyễn, dòng dõi tịnh hạnh. Từ nhỏ không ăn thịt cá. Lớn lên theo học với Thiền sư Bổn Tịch ở chùa Chúc Thánh. Một hôm, sư theo Bổn Tịch đến nhà thí chủ cúng dường. Dọc đường Sư hỏi: - Thế nào là ý Thiền của chư Tổ?

Vấn đề của con người là phải sống trong vô thường sanh diệt, từ đó mà có khổ đau không dứt. Vô thường sanh diệt này là do tâm và vật duyên níu nhau, và tâm cứ chạy theo sự duyên níu theo vật thế nên cứ trôi lăn suốt đời. Để chấm dứt sự duyên níu, chạy đuổi theo vật vô thường mà trôi lăn, Thiền sư Thường Chiếu dạy phải nhìn ra bản chất của tâm và vật là gì.

“Phật tánh là Như Lai tạng” (phẩm Như Lai tánh). Tạng có nghĩa là bao trùm chứa giữ tất cả chúng sanh và muôn sự muôn vật, tất cả hiện hữu thanh tịnh và bất tịnh. Phật tánh là tánh Không, ánh sáng và năng lực. Tánh Không, ánh sáng và năng lực là Nền tảng tạo ra tất cả mọi hiện hữu của sanh tử và Niết bàn. Sau đây chúng ta sẽ tìm hiểu sự tạo ra tất cả mọi hiện hữu là như thế nào.

Sinh có nhân thân | Ấy là họa cả (lớn) | Ai hay cốc (biết) được | Mới óc (gọi là) là đã.| Sanh có thân người, đó là họa lớn, vì sanh ra với thân thì sẽ chết theo thân. Sống là chấp vào thân, làm mọi sự chỉ vì thân, do đó mà tạo nghiệp, lưu lạc theo thân trong sanh tử.

Trong phẩm Ứng Tận Hoàn Nguyên kinh Đại Bát Niết Bàn, nói về sự nhập Niết bàn của Đức Phật. Để hiểu sự nhập Đại Niết bàn, chúng ta cần ôn lại định nghĩa của Kinh về Phật là gì để biết Phật nhập Đại Niết bàn là thế nào. Trong những phẩm đầu tiên của kinh, Phật được định nghĩa là Pháp thân và pháp tánh:

Kinh Đại Bát Niết Bàn thí dụ Phật tánh như biển lớn, như đại dương: “Tám là chẳng tăng chẳng giảm, vì không có biên giới, vì không thủy không chung, vì chẳng phải sắc, vì chẳng do tạo tác, vì là thường trụ, vì chẳng sanh diệt, vì đều bình đẳng với tất cả chúng sanh, vì tất cả đồng một Phật tánh. Đây gọi là chẳng tăng chẳng giảm” (phẩm Bồ tát Sư Tử Hống).

Nếu tất cả chúng sanh đều sẳn có Phật tánh thì tại sao lại phải tu? Bởi vì sẳn có nhưng bị che lấp bởi vô minh, phiền não. Tu là xóa đi vô minh phiền não đang che lấp Phật tánh, và chính do sự tu này mà có các thứ bậc Bồ tát, như theo trong Kinh, có Thập Trụ, Thập Địa, Thanh Văn, Duyên Giác, cho đến quả Phật; mặc dù tất cả đều tu trên nền tảng Phật tánh.

Kinh Đại Bát Niết Bàn nói: “Phật tánh gọi là đại tín tâm. Vì do tín tâm mà Đại Bồ tát được đầy đủ Bố thí ba la mật cho đến Bát nhã ba la mật. Tất cả chúng sanh quyết định sẽ được đại tín tâm, do vậy nên nói tất cả chúng sanh đều có Phật tánh. Đại tín tâm chính là Phật tánh. Phật tánh chính là Như Lai”