Chúng ta không ngần ngại nói rằng Trần Nhân Tông là một con người vĩ đại đã sinh ra trên trái đất. Vĩ đại vì đã sống một đời sống giàu có, phong phú đến trọn vẹn: trọn vẹn đời sống vật chất giác quan, trọn vẹn trong đời sống ý thức tư tưởng, và trọn vẹn trong đời sống tâm linh vô hình tướng. Ngài không hề nghĩ đến chuyện độc quyền đời sống quý báu đó mà phân phát nó ra theo cùng vận mệnh của dân tộc. Ngài vĩ đại hơn khi muốn chia sẻ, rủ rê, mời gọi toàn dân hãy sống như ngài, hãy thực hiện Con Người viết hoa trên trái đất. Đây là điểm có sức thu hút lớn nhất, nỗi ám ảnh lớn nhất cho lịch sử dân tộc, là thông điệp nhắc nhở và cổ vũ đã trải dài 700 năm vẫn còn thúc giục, làm trăn trở chúng ta, nhất là trong thời đại thiếu lý tưởng hiện tại.

Giới, định, huệ là sự thực hành chung của Phật giáo. Nhưng tùy theo cái thấy, quan niệm, (view) và kèm sau đó là thiền định và hạnh mà có sự tu tập khác nhau trong các tông phái. Cái thấy, thiền định và hạnh là con đường của Thiền tông, của Đại Ấn (Mahamudra) và Đại Toàn Thiện (Dzogchen). Trong bài này, chúng ta tìm hiểu giới, định, huệ của Lục Tổ Huệ Năng.

Với đạo Phật, miệng hay lời nói là một trong ba yếu tố cấu tạo nên con người. Ba yếu tố đó là thân, khẩu, ý hay thân, ngữ, tâm. Nhờ đầy đủ ba yếu tố ấy mà người ta sống ở đời như một con người và cũng nhờ ba yếu tố ấy mà người ta có thể thực hành Pháp và truyền bá Pháp. Thậm chí, một bậc Giác Ngộ cũng hiện diện bằng thân, ngữ, tâm. Có điều thân, ngữ, tâm của vị ấy là thân, ngữ, tâm giác ngộ. Thế nên vấn đề là biết sử dụng khẩu, hay ngữ, hay lời nói, để tiến bộ trên con đường tự hoàn thiện và hoàn thiện cho người khác.

Như Lai được định nghĩa trực tiếp ba lần trong Kinh Kim Cương bát nhã ba la mật. Ba lần ấy được nói đến theo thứ tự như sau: 1/ “Thấy các tướng chẳng phải tướng tức là thấy Như Lai”. 2/ “Như Lai là nghĩa Như của tất cả các pháp”. 3/ “Như Lai, là không từ chỗ nào đến, cũng không chỗ nào đi, nên gọi là Như Lai”.

Phân biệt phước đức và công đức là cần thiết cho việc học và hành đạo Phật. Trong bài này sự khác biệt giữa phước đức và công đức được dựa vào Kinh Kim Cương Bát Nhã do Tam tạng Pháp sư Cưu Ma La Thập dịch. Sở dĩ như vậy vì kinh này nhắc nhiều lần đến hai từ phước đức và công đức.

Cuộc đời và công việc của Bồ tát được nói trong phần cuối đoạn Đồng tử Thiện Tài gặp đức Di Lặc. “Bấy giờ, Thiện Tài nghe tiếng khảy móng tay, từ tam muội dậy, Bồ tát Di Lặc nói:

Lầu các của Đức Di Lặc tượng trưng cho toàn bộ pháp giới của Phật Tỳ Lô Giá Na; lầu các ấy có tên là Tỳ Lô Giá Na Đại Trang Nghiêm. Trang nghiêm nghĩa là trang nghiêm bằng công đức của Phật Tỳ Lô Giá Na.

Pháp giới là vũ trụ được các bậc giác ngộ chứng ngộ. Vào pháp giới là do hai sự tích tập trí huệ và công đức đã đầy đủ, và thấy được những kỳ diệu trong đó cũng là do đã đầy đủ trí huệ và công đức. Trí huệ và công đức chính là Bồ đề tâm mà Đức Di Lặc đã giảng rộng và tóm lược cho Đồng tử Thiện Tài trước khi cho vào lầu các.

Con đường Bồ tát gồm hai sự tích tập trí huệ và tích tập công đức. Hai sự tích tập này đầy đủ thì được gọi là Lưỡng Túc Tôn, bậc hai sự đầy đủ, tức là một vị Phật.

Đạo Phật giúp cho con người thải bỏ những phiền não, khổ đau để sống trong tự do và an vui. Phiền não, khổ đau làm cho con người trĩu nặng, già đi và đi đến cái chết. Cất bỏ gánh nặng phiền não khổ đau khiến người ta nhẹ nhàng, trẻ trung, đầy sức sống, và chạm đến được sự trẻ trung vĩnh cửu vốn có nơi mỗi người.